Historie Leliegracht 49

Dit grachtenpand werd gebouwd in de Nederlandse ´Gouden Eeuw'. De eerste eigenaar was een wijn koopman, waarvan nog steeds getuige de originele decoraties in de bovenste gevel van het gebouw getuigen: deze bevatten een vat wijn en een glas wijn samen met het bouwjaar (1673)

Cultuurhistorische context (door Bureau Monumenten & Archeologie):

Op 29 juli 1672 kochten wijnkoper IJsbrand (of Isbrand) Winter en kistenmaker Anthonij Gerritse Borkelo (of Berckeloo) voor f 6100.- ‘twee erven met de fondamenten en regenbacken, ende verder getimmerte, uijtgesondert de losse stenen, gelegen op de zuijtsijde van de Lelijgraft’. Het huis met omvangrijke topgevel dat op de vogelvluchtkaart van Balthasar Florisz van Berckenrode uit 1625 staat afgebeeld, was klaarblijkelijk al binnen een halve eeuw met de grond gelijk gemaakt. Op de fundamenten van de voorganger liet IJsbrand Winter voor zichzelf het huidige pand Leliegracht 49 bouwen, dat blijkens de façadebanderollen een jaar later gereed kwam. De festoenen met druiven, wijnbladeren, wijnvat en wijnkelk liet hij als verwijzing naar zijn eigen beroep aanbrengen. Borkelo bleef voor de helft eigenaar en woonde aan de Prinsengracht, zeer waarschijnlijk op het aangrenzende erf nummer 247.

In november 1777 vond in Leliegracht 49 de eerste vergadering van de Maatschappij van Verdiensten plaats. De Maatschappij – met de zinspreuk Felix Meritis, gelukkig door verdiensten – huurde in het pand voor f 700,per jaar een ‘Entree kamer’ alsmede een ‘Concertzaal’. De concertzaal was aan de linkerzijde van de eerste verdieping gelegen. De Maatschappij had een tweede onderkomen aan de Oudezijds Voorburgwal, op nummer 239. In 1788 betrok de vereniging het door Jacob Otten Husly ontworpen pand aan de Keizersgracht.

Bronnen en literatuur:

Stadsarchief Amsterdam, Beeldbank

Stadsarchief Amsterdam, diverse verpondingskohieren en transportaktes

N.P. van den Berg, ‘De twee eerste Huizen van de Maatschappij Felix Meritis: ‘Gelukkig door

Verdiensten’, Jaarboek Amstelodamum 96 (2004), 2841

Beeldmateriaal.